استفاده از هوش مصنوعی
دستورالعمل رعایت ملاحظات اخلاقی - علمی در استفاده از هوش مصنوعی از سوی دبیر کمیته کشوری اخلاق در پژوهشهای زیست پزشکی ابلاغ شد

بنابر گزارش روابط عمومی معاونت تحقیقات و فناوری، دستور العمل رعایت ملاحظات اخلاقی- علمی در استفاده از هوش مصنوعی جهت نگارش آثار پژوهشی از سوی دبیر کمیته کشوری اخلاق در پژوهشهای زیست پزشکی ابلاغ شد. لذا تا زمان تدوین و ابلاغ راهنمای کامل «ملاحظات اخلاقی نحوه استفاده از هوش مصنوعی در تهیه آثار پژوهشی» رعایت موارد ذیل از سوی پژوهشگران الزامی میباشد:
1-فناوری هوش مصنوعی شامل سیستمهایی است که براساس برنامههای زبان برنامه نویسی پیشرفته بنا شدهاند و میتوانند برای سازماندهی و خلاصه نویسی منابع پژوهشی، تولید نمودار و گرافیکهای پژوهشی، تحلیل داده، تولید متن، تصاویر، دادههای مصنوعی، شبیه سازی، کد نویسی و سایر موارد استفاده شوند.
2-استفاده از هوش مصنوعی در تهیه اثر پژوهشی، هیچ مشکل اخلاقی ندارد، مشروط بر آن که به طور مناسب و اخلاقی استفاده شود و نویسندگان ماهیت هرگونه تعامل و نحوه استفاده از آن را به صورت شفاف با درج دقیق منبع آن در طرحنامه، مقاله و ... مشخص کنند از جمله اینکه :
- در صورت استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی جهت تهیه محتوا، ضروری است نویسنده هم در متن (ارجاع درون متنی) و هم در لیست فهرست منابع انتهای طرح تحقیقاتی/پایان نامه (ارجاع پایان متنی) ملاحظات صحیح را در ارجاع دهی را رعایت نماید.
- نویسندگان باید مشخص نمایند که کدام مدل از هوش مصنوعی، در چه زمانی و توسط چه کسی استفاده شده است.
- نویسندگان باید نوع ابزارهای هوش مصنوعی و ابزارهای ماشینی، مشخصات فنی مانند: نام کامل ابزار، نسخه و مدل آن که در تهیه آثار پژوهشی خود استفاده نمودهاند را مشخص نمایند.
- نویسندگان باید نحوه استفاده از ابزار هوش مصنوعی و این که کدام قسمت از محتوای تولید شدهی مقاله، توسط هوش مصنوعی نوشته شده است را شرح دهند. به عنوان مثال، اگر از هوش مصنوعی برای کمک به نوشتن استفاده شده، این مورد را در بخش «تقدیر و تشکر» توضیح دهند. یا اگر از هوش مصنوعی برای جمع آوری دادهها، تجزیه و تحلیل یا تولید شکل استفاده شده، نویسندگان باید این کاربرد را در روشها به صورت شفاف توضیح دهند.
3-ابزار هوش مصنوعی نباید به عنوان نویسنده در نظر گرفته شود، زیرا:
- فاقد اعتبار قانونی است پس نمیتواند حق چاپ یک اثر علمی را داشته باشد.
- در صورتی که مورد شکایت قرار گیرد، نمیتواند اثر علمی – پژوهشی را تأیید نماید.
4-داوران نباید از فناوریهای هوش مصنوعی (AI) یا (A1-assissted) برای کمک به بازبینی علمی یک دست نوشته استفاده کنند، زیرا:
- تفکر انتقادی و ارزیابی اصلی مورد نیاز برای بررسی همتایان خارج از محدوده این فناوری است و این خطر وجود دارد که این فناوری نتایج نادرست، ناقص و ... در مورد دست نوشته ایجاد کند.
- ممکن است محرمانگی و حقوق مالکیت نویسندگان را نقض کند و در مواردی که دست نوشته حاوی اطلاعات قابل شناسایی شخصی باشد، ممکن است حقوق حریم خصوصی دادهها را رعایت نکرده و باعث انتشار عمدی/سهوی اطلاعات حساس گردد.
- در نهایت، داوران همتا، مسئول و پاسخگوی اصالت، صحت و درستی نظرات خود هستند.
5-اطلاعات محرمانه و دادههای شخصی شرکت کنندگان در پژوهش/ بیماران نباید با ابزارهای هوش مصنوعی به اشتراک گذاشته شود.
6-ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی صرفاً میتوانند در مراحل مختلف طرح تحقیقاتی/پایاننامه به عنوان یک دستیار کمکی بوده و هرگز نمیتوانند جایگزین دانش و بینش فرد گردند. پس کلیه نویسندگان در قبال مطالبی که توسط هوش مصنوعی در اثر پژوهشی ارائه میشود(از جمله دقت مطالب ارائه شده، عدم سرقت ادبی، ذکر منابع، اعتبار منابع و ...) مسئولیت دارند. به عبارتی، مسئولیت اطمینان از درستی و مطابقت یک اثر پژوهشی با هنجارهای اخلاقی (حتی قسمتهایی که توسط هوش مصنوعی نوشته شده است) با نویسندگان است.
نظر دهید